Uiszczając przedpłaty na rzecz kontrahentów niekiedy w pokwitowaniach jako tytuł wpłaty zostaje wpisany zadatek, innym razem zaliczka. Jaka jest różnica między zadatkiem a zaliczką?
Zadatek to kwota pieniędzy (rzadziej - rzecz) wręczana przy zawarciu umowy przez jedną stronę drugiej stronie. Jeśli umowy nie wykona strona, która dała zadatek, wówczas - w razie braku odmiennego zastrzeżenia umownego - strona, która go otrzymała, może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i zachować otrzymany zadatek. Jeżeli umowy nie wykona strona, która zadatek otrzymała, to strona, która go wręczyła, może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i żądać zwrotu sumy dwukrotnie wyższej niż dany zadatek. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała (art. 394 Kodeksu cywilnego). Celem zadatku jest zatem zabezpieczenie każdej ze stron na wypadek, gdyby druga strona nie wykonała umowy.
Zaliczka to kwota wpłacana drugiej stronie na poczet ceny czy wynagrodzenia. Podlega ona zaliczeniu na umówione wynagrodzenie. Jeśli do wykonania umowy nie dojdzie i jedna ze stron odstąpi od umowy, to zaliczka powinna zostać zwrócona, i to nawet wtedy, gdy do niewykonania umowy doszło wskutek okoliczności, za które odpowiada dający zaliczkę. Celem zaliczki jest kredytowanie strony, która ją otrzymała. Nie pełni ona natomiast funkcji zabezpieczenia wykonania umowy.

Dla określenia czy dana kwota jest wpłacana jako zadatek, czy zaliczka, kluczowe znaczenie mają ustalenia stron. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na ich dosłownym brzmieniu (art. 65 § 2 K.c.). Samo określenie użyte na pokwitowaniu może być ważną wskazówką interpretacyjną przy ustalaniu w razie sporu, czy wpłacona kwota była zadatkiem, czy zaliczką. Dlatego przyjmując je należy sprawdzać, czy jest ono adekwatne do ustaleń stron.